Matthieu Remy
08 Apr 2024
Duurzaam beleggen, ESG, SRI : waar hebben we het over?
Klimaatmarsen, Joe Biden’s standpunt staat in schril contrast met dat van zijn voorganger: duurzaamheid is niet langer een modegril, maar een nieuw mondiaal paradigma. De financiële sector vormt geen uitzondering op de trend: velen onder jullie delen jullie zorgen met ons over dit onderwerp. Aangezien Europa nu begint in te grijpen, leek het ons gepast om het begrip duurzaam beleggen, dat meerdere interpretaties kent, te verduidelijken.
Duurzaamheidsprincipe gebaseerd op drie criteria
ESG, u kent deze drie letters wellicht. Ze verwijzen naar een reeks evaluatiecriteria die op drie dimensies zijn gebaseerd: milieu, sociaal en bestuur. Samen definiëren deze drie assen de duurzaamheid van een bedrijf. De ESG-criteria zijn daarom niet-financieel; dat wil zeggen dat ze een economische speler toelaten om beoordeeld te worden buiten de gebruikelijke criteria van de winstgevendheid, aandelenkoers, groeivooruitzichten, enzovoort. Maar wat meten ze precies?
E voor "Environment"
De milieuparameter beoordeelt het beheer van de milieurisico's en -effecten van het bedrijf; de klimatologische in het bijzonder. Courante criteria zijn bijvoorbeeld de CO2-uitstoot, energieverbruik en afvalproductie in relatie tot de omzet, recyclingpercentage, enz.
S voor "Social"
De sociale parameter houdt rekening met het beheer van het menselijk kapitaal en externe stakeholders. Belangrijke criteria zijn de veiligheid van de werknemers, het aantal uren opleiding dat het personeel krijgt, de afwezigheid van kinderarbeid in de productieketen, enz.
G voor "Governance"
Ten slotte kijkt de bestuursparameter naar hoe het bedrijf wordt beheerd en geleid. In deze context wordt o.a. de diversiteit van het managementteam, de vergoeding van bestuurders, het respect voor de rechten van minderheidsaandeelhouders, de kwaliteit van de financiële communicatie, enz. gemeten.
Wie verstrekt deze gegevens?
Bedrijven verstrekken zelf steeds meer ESG-data via hun jaarverslagen. Bovendien zijn verschillende externe bureaus gespecialiseerd in de analyse van deze gegevens: Bloomberg, Morningstar, Refinitiv en zelfs beroemde ratingbureaus zoals Moody’s, Fitch en S&P om er maar een paar te noemen. De toegevoegde waarde van deze bureaus is de opzet van een ratingsysteem dat een algemeen beeld geeft van de ESG-prestaties van een bedrijf. Morningstar heeft bijvoorbeeld het "ESG Risk Rating"-systeem ontwikkeld dat 5 fasen kent, gaande van "verwaarloosbaar" tot "ernstig". Refinitiv beschikt over een ESG-score die varieert van 0 tot 10; S&P een andere van 0 tot 100.
ESG vs. SRI
Deze twee afkortingen worden vaak ten onrechte door elkaar gehaald. Terwijl "ESG" verwijst naar een reeks niet-financiële evaluatiecriteria die als filters kunnen worden gebruikt, is "Socially Responsible Investment" (SRI; lees: Maatschappelijk Verantwoord Beleggen) een beheerstrategie die ESG-criteria gebruikt om verantwoord te beleggen.
SRI: verschillende benaderingen
Om maatschappelijk verantwoord te beleggen, zijn er twee benaderingen die beleggers of fondsbeheerders kunnen toepassen. Op het niveau van een individuele investering sluiten deze strategieën elkaar uit; op het niveau van een fonds kunnen ze naast elkaar bestaan. Hoe dan ook, elk heeft zijn voor- en nadelen.
Strategie 1: slechte "studenten" uitsluiten
De eenvoudigste optie, en waarschijnlijk de meest bekende bij het grote publiek, houdt in dat bedrijven waarvan de activiteiten of praktijken in strijd zijn met bepaalde ESG-criteria worden uitgesloten. Denk bijvoorbeeld aan bedrijven die actief zijn in de wapensector, tabaksproducenten, die erg vervuilend zijn, mensenrechten niet respecteren, enz.
Strategie 2: actief bedrijven beïnvloeden
Een andere mogelijkheid is om zelf activistisch te worden binnen de bedrijven waarin u investeert. Ga de dialoog aan met bedrijven over ESG-kwesties of oefen uw stemrecht als aandeelhouder uit om beslissingen te beïnvloeden: er zijn zoveel manieren waarop u intern dingen kunt laten gebeuren om te evolueren naar een meer maatschappelijk verantwoorde investering.
Eerder exclusieve ESG ETF's, eerder activistische traditionele ETF's
Hoe zit het dan met het ESG-label dat op bepaalde ETF’s wordt geplakt? In de meeste gevallen is het simpel: het betekent dat het achterliggende fonds de strategie van uitsluiting toepast. Bijna elke andere ETF die wordt beheerd door grote spelers zoals BlackRock, State Street en Vanguard is activistisch, althans volgens hun jaarverslagen. Als kleine belegger kan men dus aan activisme doen bij volmacht... maar om daar zeker van te zijn, moet u de stemmen van de bestuursleden tijdens de algemene vergaderingen opvolgen.
Duurzaam beleggen: een verhaal van compromissen
Ondanks deze ESG-criteria blijven er spanningen onder beleggers. Bijvoorbeeld omdat de definitie van duurzaamheid verschilt van persoon tot persoon. Leeftijd, sociaaleconomische achtergrond en culturele referent zijn allemaal factoren die het idee van "sociaal verantwoordelijk" beïnvloeden. Bovendien zijn spanningen inherent aan de twee belangrijkste SRI-strategieën die hierboven zijn gedefinieerd of aan de keuze voor de ene boven de andere. De onderstaande lijst is niet uitputtend, maar we noemen alvast enkele voorbeelden van afwegingen op waarmee u te maken kunt krijgen bij uw zoektocht naar duurzame investeringen.
Spanning 1: uitsluiting of activisme; welke strategie moet u kiezen?
Neem als voorbeeld de chocolade-industrie, waarvan we helaas weten dat er beroep wordt gedaan op kinderarbeid. Het is een praktijk die veel toonaangevende bedrijven in de branche betreuren en beloven in de loop van de tijd te elimineren. Beleggers die aandelen van een van deze chocolatiers willen kopen, kunnen dit doen via een fonds dat aanwezig is in het bestuur van het bedrijf, in de overtuiging dat de stem van het fonds de sociale transformatie van de productieketen zal bevorderen. Maar hij kan er ook voor kiezen om deze chocolatier uit zijn portfolio te weren, omdat hij de bestaande praktijken in strijd vindt met zijn persoonlijke waarden. Het dilemma doet zich voor zonder a priori te kunnen zeggen welke van de twee opties op lange termijn de meest positieve impact zal hebben.
Spanning 2: de voorkeur aan "E", "S" of "G"?
De uitsluitingsstrategie is de eenvoudigste, maar is daarom niet erg genuanceerd. Men loopt namelijk het risico om een bedrijf uit te sluiten dat op de ene dimensie laag scoort, maar misschien bijzonder hoog op een andere. Vice versa kan het ook dat men een voorbeeldig bedrijf in de portefeuille heeft opgenomen, hoewel het maar matig scoort op één van de andere dimensies. Hoe moet u de nucleaire sector bijvoorbeeld beschouwen? Kernreactoren zijn goed voor het klimaat op korte termijn vanwege de lage CO2-uitstoot, maar hun gevolgen op de lange termijn, vanwege het nucleair afval, kunnen de gezondheid van alle levende wezens op aarde eeuwenlang beïnvloeden.
Waarom Tesla in 2020 een ESG-score van 22/100 had
Nog een heel sprekend voorbeeld om deze tweede spanning te illustreren: dat van Tesla, een bedrijf met een groene positionering bij uitstek, dat geprezen wordt door miljoenen investeerders, maar in 2020 een ESG-score van 22/100 kreeg door S&P. Morningstar kende het bedrijf ook een hoog risico toe, niveau 4 op 5. Verschillende factoren verklaren deze verrassende prestatie: de hoge milieu-impact van de fabricage van elektrische wagens, gezien er zeldzame metalen worden gewonnen voor de batterijen, de slechte relatie van Tesla met vakbonden en de dominante rol van Elon Musk in het bestuur.
Engie: koolstof, nucleair en hernieuwbaar
Dichter bij huis treffen we het Franse energiebedrijf Engie. De groep vertoont volgens Morningstar een gemiddeld ESG-risico. De productiecapaciteit is verdeeld over 67% op koolstof gebaseerde fossiele brandstoffen, 28% hernieuwbare energie en 5% nucleair. De doelstellingen zijn echter ambitieus: stabiele desinvestering in op koolstof gebaseerde energie en stijgende investeringen in hernieuwbare energiebronnen, welke in 2030 58% van de mix zouden moeten omvatten. In dit geval is de hamvraag dus eerder: geloven we in het vermogen van het management om de langetermijndoelstellingen te realiseren?
Spanning 3: aandelen of producten uitsluiten?
Beleggende particulieren vinden het mogelijks ook moeilijk een balans te vinden tussen een verantwoorde beleggingsstrategie en op korte termijn aan hun persoonlijke wensen te voldoen. Het is bijvoorbeeld één ding om Ryanair uit uw portfolio uit te sluiten, maar een ander om te stoppen met het kopen van goedkope Ryanair-tickets... wat bovendien nog een directer effect heeft op de groei van het bedrijf.
Spanning 4: op welke ESG-score moeten we ons baseren?
Door het gebrek aan een regelgevend kader zijn er bijna evenveel varianten van ESG-scores als er actoren bij betrokken zijn. Elk beweren ze dat ze beschikken over de grootste database en beste methodologie Strikt genomen is er dus geen universeel ESG-label, maar indicatoren min of meer betrouwbaar zijn afhankelijk van de bron. Een studie van MIT onderzocht de discrepanties tussen de scores van zes verschillende bureaus. Een andere van de OESO benadrukte de relatieve ontoereikendheid van de "E"-scores voor beleggers die hun portefeuille willen afstemmen op een koolstofarme economie - dit vanwege de veelheid aan milieucriteria die daarin worden overwogen.
Europa stelt wetgeving op voor duidelijkere communicatie
Zoals u kunt zien is het niet eenvoudig om vandaag verantwoord te beleggen op basis van duidelijke en uniforme informatie. Daarom heeft de Europese Unie om in te grijpen: niet alleen moeten financiële instellingen binnenkort verplicht informatie over hun duurzaamheid publiceren, maar zal deze informatie ook geharmoniseerd worden. Het gaat erom het speelveld te egaliseren opdat beleggers zo objectief mogelijk kunnen investeren. Hoewel de naleving hiervan waarschijnlijk moeilijk zal zijn, zal de reikwijdte van de verordening waarschijnlijk een doorbraak betekenen voor de sector wereldwijd. Bij easyvest bereiden we ons voor op deze deadline en zullen we u, wanneer het tijd is, in alle transparantie contacteren om ons duurzaamheidsbeleid toe te lichten.
Note: Dit artikel werd geschreven toen Easyvest door de FSMA werd erkend en gereglementeerd als agent voor bank- en beleggingsdiensten.