Matthieu Remy

22 Oct 2020

Gekopieerd

Hoe werkt het Belgische pensioenstelsel?

Sinds de tijd van het Romeinse Rijk hebben overheden geprobeerd gepensioneerden te voorzien van een inkomen via een 'pensioenstelsel'. Momenteel is het pensioeninkomen in België gebaseerd op 4 pijlers: het wettelijke en aanvullende pensioen, pensioensparen en ander spaargeld. Dit complexe systeem vormt de kern van de financiële uitdagingen waarmee elke spaarder wordt geconfronteerd. Om erachter te komen hoeveel inkomen u precies zult hebben als u met pensioen gaat, moet u zorgvuldig plannen en beschikken over het juiste advies & de juiste hulpmiddelen.

Wat is een 'pensioenstelsel'?

Een pensioenstelsel is een mechanisme waarmee de staat de burger garandeert dat hij na zijn pensionering een behoorlijke levensstandaard kan behouden eenmaal hij geen inkomsten meer genereert door te gaan werken.

Oorsprong in het Romeinse rijk

Het allereerste pensioenstelsel zag het daglicht in het Romeinse Rijk toen de senaat besloot dat legionairs op 45-jarige leeftijd land kregen om te bewerken aan het einde van hun carrière. Zo wou men voorkomen dat arme en machtshongerige generaals de regering omver zouden werpen met de hulp van troepen die trouw aan hen bleven.

Twee millennia van willekeur

Deze benadering werd voortgezet in heel Europa, waarbij vorsten willekeurig pensioenuitkeringen toekenden aan personen die hun gratie hadden verdiend. Na de Franse Revolutie begonnen staten universele pensioenstelsels op te zetten om de sociale gemoederen te bedaren.

1844 - de geboorte van het eerste Belgische pensioenstelsel

In België was het in 1844, na de onafhankelijkheid van ons land, dat de politieke elite een eerste wettelijk pensioenstelsel implementeerden. Dit systeem gold alleen voor ambtenaren die vanaf hun zestigste een uitkering ontvingen.

De ASLK: een belangrijke speler in het pensioenstelsel

Vanaf 1865 konden andere werknemers voor hun pensioen sparen via de 'Algemene Spaar- en Lijfrentekas', en in ruil daarvoor kregen ze een aanvullend pensioen van de staat. Dit is hetzelfde instituut dat in de jaren negentig werd geprivatiseerd door Fortis Bank.

Regelmatige hervormingen voor meer convergentie

Momenteel zijn er drie afzonderlijke pensioenstelsels in België op basis van uw professionele statuut: ambtenaar, werknemer of zelfstandige. Sinds de oprichting van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid in 1944 is er ongeveer om de 15 jaar een pensioenhervorming doorgevoerd die telkens leidt tot meer convergentie tussen de systemen.

Een pensioenstelsel dat bestaat uit 4 pijlers

Het huidige Belgische pensioenstelsel is gebaseerd op 4 pijlers die allemaal een bron van pensioeninkomen zijn: (1) wettelijk pensioen, (2) aanvullend pensioen afkomstig van de werkgever, (2) persoonlijke pensioensparen en (4) elke andere vorm van spaargeld (bv. spaarrekening, beleggingen, onroerend goed, enz.).

Veel overeenkomsten tussen ontwikkelde landen

Pensioenen zijn momenteel een nationale aangelegenheid: er bestaat geen systeem op Europees of mondiaal niveau. Niettemin bestaat ons pijlersysteem ook in verschillende andere OESO-landen die regelmatig over het onderwerp overleggen; Dit wordt geïllustreerd door de aanwezigheid van easyvest op de Conferentie van Parijs in 2017.

Het wettelijk pensioen als 1ste pijler

De eerste pijler is het maandelijkse bedrag dat de staat tot aan zijn overlijden aan de gepensioneerde betaalt. We noemen het doorgaanse het wettelijk pensioen of socialezekerheidspensioen. In 2017 werd €44 miljard uitgekeerd aan 2,4 miljoen begunstigden, of gemiddeld €1.500/maand.

De pensioenleeftijd van 65 jaar behoort binnenkort tot het verleden

In België is de pensioenleeftijd momenteel vastgesteld op 65 jaar – dit is de leeftijd waarop de staat het wettelijk pensioen begint uit te betalen. Deze leeftijd loopt op tot 66 jaar in 2025 en 67 jaar in 2030. Er bestaan verschillende uitzonderingen die op de website van het ministerie worden beschreven, met name voor personen die langer dan 40 jaar werken.

Zelfstandigen ontvangen minder dan anderen

Het wettelijk pensioen van een zelfstandige bedraagt gemiddeld €900/maand, ruim onder dat van werknemers met een ander statuut. Historisch gezien is het echter niet zozeer de overheid maar wel de vrije beroepen die lange tijd fel gekant zijn geweest tegen eender welke inmenging van de staat in hun financiën.

Een 'pay-as-you-go'-mechanisme om de wettelijke pensioenen te financieren

De eerste pijler werkt volgens een omslagprincipe: een deel van de inkomstenbelasting die werknemers vandaag betalen, wordt rechtstreeks door de staat gebruikt om de wettelijke pensioenen voor gepensioneerden te betalen. Het is een sociaal mechanisme om rijkdom over te dragen.

Het systeem is in gevaar

Het omslagstelsel werkt alleen als er een evenwicht is tussen de werknemers die bijdragen en de gepensioneerden die een uitkering ontvangen. Dit is echter niet langer het geval: de massale pensionering van de babyboomersgeneratie (1950-60) veroorzaakt een onbalans die de druk op het systeem vergroot.

Kapitalisatie om druk op omslagstelsel te compenseren

Een kapitalisatiestelsel houdt in dat de werknemer zijn eigen geld belegt om kapitaal te genereren voor zijn pensioen. Pijlers 2, 3 en 4 zijn kapitalisatiesystemen die essentieel zijn om de druk op het omslagstelsel van pijler 1 te verlichten.

Een kapitaalvoorraad van 200% van het BBP

Een kapitalisatiesysteem bouwt dus kapitaalreserves op. Momenteel is deze 'voorraad' in België gelijk aan meer dan 2x het bruto binnenlands product met ongeveer €100 miljard belegt in pijler 2 groepsverzekeringen, €50 miljard in pijler 3 pensioensparen en €800 miljard in pijler 4 spaargeld.

Het bedrijfspensioen ter aanvulling van het wettelijke pensioen

De 2de pijler bestaat uit investeringen van de werkgever in brede zin voor de toekomstige pensioenen van zijn werknemers, in ruil voor een aanzienlijk fiscaal voordeel. Deze pijler omvat heel wat fiscale nicheproducten die geoptimaliseerd moeten worden (bv. IPT, POZ, VAPZ, RIZIV). Jaarlijks wordt er ongeveer €12 miljard aan bijgedragen

Persoonlijke pensioensparen: beter dan niets

De 3de pijler is gebaseerd op beleggingen op persoonlijke basis in speciale pensioenvehikels, in ruil voor een fiscaal voordeel. Dit zijn voornamelijk de alom bekende pensioensparen waarin iedereen ongeveer €1.000 per jaar kan investeren, die men vervolgens voor 30% fiscaal kan aftrekken van de inkomstenbelasting.

Een 4de pijler die alle andere vormen van sparen omvat

De 4de pijler wordt informeel beschouwd als onderdeel van het pensioenstelsel. In feite zijn dit alle andere spaargelden die worden aangehouden: debetrekeningen, spaarrekeningen, gewone beleggingsrekeningen, levensverzekeringen of onroerend goed.

Om het maximale uit dit systeem te halen, begint u met een simulatie

Het Belgische pensioenstelsel is helaas erg complex door het grote aantal fiscale regels en investeringsmogelijkheden. easyvest heeft een pensioenplanningstool ontwikkeld die uniek is in België om u te helpen precies te bepalen over welk inkomen u bij uw pensionering zult beschikken. Onze adviseurs staan ook altijd voor u klaar via telefoon, chat of e-mail.

Start mijn simulatie

Gekopieerd