Camille Van Vyve
09 Apr 2024
Crisissen en het herstel erna doorheen de tijd: de tulpencrisis
De tulpencrisis wordt beschouwd als een van de eerste gedocumenteerde speculatieve bubbels. Ondanks de twijfels die er nog bestaan over de werkelijke gevolgen van het evenement, is het toch zeer leerzaam over de principes die bij dit soort gevallen in werking treden: zeer zeldzaam product, groeiende vraag, stijgende prijzen... en dan een ineenstorting.
Wat is de context?
We zijn in 1637 in Nederland. Sinds een jaar of veertig verschijnen er tulpen in de tuinen van rijke Nederlandse kooplieden die ze meebrengen uit Istanbul en zo een teken van welvaart worden. Als gevolg van een virus dat de monochromie van de bloemblaadjes verandert, kregen sommige tulpen een gevlekte kleur, waardoor ze nog populairder werden.
De eerste termijnmarkt
Wetende dat de bloembollen slechts van juni tot september kunnen worden gerooid en vervoerd - waardoor de effectieve transactieperiode wordt beperkt - sluiten de bloemisten bij een notaris contracten af voor de aankoop van bloembollen aan het einde van het seizoen. De "Tulpenbeurs" is dus het hele jaar open, en de markt wordt speculatief. In 1635 werd het zelfs mogelijk om bollenaandelen te kopen.
Wat gebeurde er?
De vraag, die er ook vanuit Frankrijk was, werd zo groot dat de prijs begon te stijgen: tussen november 1636 en februari 1637 steeg de waarde van een tulpenbol met factor 20! Op het hoogtepunt bracht een van de meest gewaardeerde soorten waarschijnlijk een prijs op van ongeveer 5.000 florijnen per bol, de prijs van een burgerlijk pand in Amsterdam in die tijd. Om een tulpenbol te kunnen veroorloven, investeerden sommige mensen al hun spaargeld of gaven een stuk grond in pand.
Ineenstorting van de prijzen
De prijsstijging is van dien aard dat speculanten massaal hun winst willen opstrijken. De verkoopspiraal komt op gang en in februari 1637 stort de prijs plotseling in, zodat bijna geen enkel contract meer kan worden nagekomen.
Niemand verliest, niemand wint
Uiteindelijk leek de crisis vrij snel opgelost. Enerzijds omdat het bij de tulpencrisis ging om koop- en verkoopbeloften, zonder daadwerkelijke overdracht van goederen voorafgaand aan de eigenlijke transactie. Anderzijds ontbrak er destijds een duidelijk wettelijk kader. De meeste contracten werden eigenlijk de facto gewoon geannuleerd met alle gevolgen vandien.
Bubbel of geen bubbel?
Als bewezen wordt dat de prijs van de tulpenbol in de winter van 1636-37 inderdaad is gestegen, zijn de gevolgen niet helemaal duidelijk gezien de onbetrouwbaarheid van de bronnen uit die tijd. De Schotse journalist Charles Mackay populariseerde deze episode in een in 1841 gepubliceerd werk, volgens welke de crisis alle lagen van de Nederlandse samenleving zou hebben getroffen en effectief een speculatieve zeepbel kon worden genoemd. Sinds 1980 wordt deze theorie betwist door verschillende economisten, die beweren dat het verschijnsel uiteindelijk vrij lokaal is gebleven, met min of meer aanvaardbare prijsschommelingen.
Bewustwording
In ieder geval, dit hoofdstuk uit de geschiedenis zal ongetwijfeld hebben bijgedragen tot de bewustwording van de gevaren van speculatie, het crowdeffect en het gebrek aan diversificatie. Vlaamse schilders hebben zich herhaaldelijk met het onderwerp beziggehouden, met name Jan Brueghel de Oude en Jan Brueghel de Jonge, wiens "Satire van de tulpenmanie" u hier kunt bewonderen, waar we speculanten zien voorgesteld als paniekerige apen :
Lees de andere afleveringen van de serie over crisissen en herstel: de Black Monday, de Golfoorlog, de Griekse schuldencrisis